De Standaard, 11 Februari 2012

‘Noem ons alsjeblieft geen sekte'

De Zoemende Ceders ‘ecologische beweging' die verdwenen kasteelheer Stijn Saelens inspireerde

Vladimir Megre,bedenker van Anastasia. rr

Ringing Cedars droomt van zelfvoorzienende dorpen op ecologische basis.Katrijn Van Giel

Ringing Cedars, zo heet de ‘groene sekte' waar de vermiste kasteelheer Stijn Saelens in Australië naartoe zou trekken. In ons land zijn de Zoemende Ceders eveneens actief en willen ze geïnspireerd door de Russische bosfee Anastasia ecofamiliedorpen bouwen. ‘We hadden een tijd geleden contacten met het kabinet van minister Crevits. Er was grote bereidwilligheid om te luisteren.'

‘Op mijn verzoek nam Anastasia me mee naar de zoemende ceder [...]. Hij viel vooral op vanwege zijn kruin die als het ware oplichtte en de boom de soort aureool gaf die deed denken aan de aureool waarmee heiligen worden afgebeeld op iconen. Deze aureool pulseerde. [...] Op aanraden van Anastasia legde ik mijn handpalmen op de stam en ik voelde een soort gezoem of geknisper, vergelijkbaar met het geluid dat je hoort als je onder een hoogspanningskabel staat, maar dan helderder.'

(Uit Anastasia. De zoemende ceder)

Uit het niets kwamen ze twee weken geleden in ons blikveld, de Ringing Cedars. Ze hadden eerder al het pad gekruist van de mogelijk vermoorde Stijn Saelens uit Wingene. De spoorloze kasteelheer was een ‘volgeling' van deze..., tja wat eigenlijk? Geen journalist kon er een sluitende beschrijving van geven, tenzij ‘raadselachtige sectaire groep', ‘groene sekte', ‘club van sjamanistische ecologisten'.

De Ringing Cedars blijkt een over de hele wereld verspreide beweging te zijn die een terugkeer naar de natuur vooropstelt en, zo vind je via het internet, de mosterd haalt bij de Russische boekenreeks Anastasia, waarvan een zestal delen in het Nederlands werd vertaald. De schrijver heet Vladimir Megre; hij is een bekend zakenman, voorzitter van de verenigde ondernemers, zeg maar het Voka, van Siberië en – zo vermeldt zijn biografie – ‘schrijver tegen wil en dank'.

Megre had een ‘ontmoeting' met deze Anastasia – fee of mens? – met goudblond haar. Ze is een beetje licht gekleed voor de vriesvaktemperaturen van Siberië, maar wel een bijzonder fraai gedraaid vrouwspersoon. Was het een echte ontmoeting, is het een mythe, een sprookje, of de Slavische pendant van de mariale verschijning? Geen belang, zeggen de mensen die zich tot de Singing Cedars voelen aangetrokken, ‘iedereen is vrij om haar verschijningsvorm te interpreteren'. Toch lees je op websites over Anastasia dat ze een werkelijk levend organisme is, dat door de grillige vegetatie van de taiga huppelt.

Fee werd bestseller

De neerslag van Megres belevenissen en gesprekken met Anastasia dateert uit het midden van de jaren negentig. De boekenreeks, een bundeling van verhalen over natuur en mensdom, en vooral een vlijmscherpe analyse van onze consumerende manier van leven, heeft succes. Meer dan tien miljoen verkochte exemplaren over de hele wereld, wordt gezegd.

‘Een bestseller', bevestigt Ivan Candaele van Dhoogpoorte in Gent, een bekende zaak voor fans van newageboeken en -muziek. ‘Dat is al een paar jaar zo. Het publiek is heel divers. De meeste mensen komen terug om zich een volgend deel uit de reeks aan te schaffen en melden en passant dat ze het vorige in één adem hebben uitgelezen.'

In De zoemende ceder uit 1997, zesde druk in het Nederlands, lees je hoe Megre tijdens een expeditie op de rivier Ob plotsklaps met Anastasia in contact komt. Hij volgt haar door het grillige landschap, komt bij haar hut aan, vlijt zich neer in het gras naast haar en bedrijft naast filosofische gesprekken met haar zelfs een innig lichamelijk contact. Onderwijl schrijft Megre meeslepend over de wereld waarin we leven, over de druk en de stress, over computers en aids. En we krijgen spirituele oplossingen aangereikt, met centraal de suggestie om naar de natuur, de tuin, de familie, het dorp als sociaal weefsel terug te keren. Heel onschuldig oogt het, niets doctrinairs aan – je kan het als een sprookje lezen. Is dit de bijbel van een sekte?

Ecologische beweging

Bij Iacsso, het Informatie- en Adviescentrum inzake Schadelijke Sektarische Organisaties, is men niet meteen geneigd de Zoemende Ceders een sekte te noemen. ‘We moeten wel eerlijk zeggen dat die naam ons tot voor twee weken niets zei. We hadden geen dossier liggen. We zijn nu wel begonnen met informatie te vergaren. Het lijkt inderdaad niet om goeroes of doctrines te gaan, veeleer over een ecologische beweging die haar inspiratie haalt uit die boeken en werkt aan de uitbouw van Anastasiadorpen, een soort leefgemeenschappen.'

Naar een van die leefgemeenschappen, in Australië, wou kasteelheer Stijn Saelens vertrekken. In Australië zijn een viertal Anastasiadorpen ‘in ontwikkeling'.

Op het internet ‘zoemen' de Ringing Cedars hun inspiratie de wereld rond. Zowel bij de Facebookvrienden van Saelens als van zijn echtgenote Elisabeth G. zit Billa Kgari, ‘stichter' van de Ringing Cedars Revolution, een Costa Ricaanse mevrouw die we drie dagen lang vruchteloos probeerden te contacteren. Op de website van de Ringing Cedars Revolution zien we ook vier ‘Belgians' opduiken, onder wie Bruggeling Glenn Callens. Hij heeft een eigen Vlaamse website die informatie verdeelt over de heilzame ceders die beginnen te zoemen als ze vol energie zitten, en die vooral concrete voorbeelden geeft van ‘familiedomeindorpen'. Ook de andere Vlaamse ‘leden' puren dat uit de Anastasiaverhalen: de wil om een kin-dom op te richten, een soort ecodorp gemodelleerd naar de suggesties van de Siberische bosnimf.

Glenn Callens: ‘Noem ons alstublieft geen volgelingen, adepten of sekteleden. Wij zijn vrije, normale mensen. Uit die boeken hebben wij een discours gepuurd, een sfeer meegenomen die mee onze ecologische visie dient. En we lezen ook wel andere geschriften. Onze vaststelling is, dat we leven in een tijd waarin het steeds duidelijker wordt dat een terugtocht naar de natuur de enige oplossing is. Onze grondstoffen en reserves geraken uitgeput en we hebben vijftien planeten nodig om de groeiende zucht naar energie en consumptie te bevredigen.'

‘Wij willen ervoor zorgen dat we slechts één aarde nodig hebben om in onze behoeftes te voorzien. Het model van het familiedomeindorp lijkt ons een mogelijke opstap. In Rusland zijn er driehonderd Anastasiadorpen. In Europa slechts één, Lammas in Wales. Het principe is simpel. Elke familie bewoont één hectare grond, de grootte van twee voetbalvelden. Dat volstaat voor zo'n gezin om zelf in voedsel, water, energie te voorzien. Voedsel komt uit de tuin, energie van eigen windmolens of zonnepanelen, water wordt opgevangen en gefilterd, er wordt aan eigen afvalbeheer gedaan, elk gezin heeft een eigen riolering. Voor een ideaal dorp heb je vijftig families en dus vijftig hectare nodig.'

Net daar wringt het schoentje, want waar in België vind je zoveel vrijstaand gebied dat bovendien betaalbaar is? Callens: ‘Dat is het grote probleem. Bouwgrond kunnen we niet kopen, wegens te duur. Er is nochtans voldoende vrije grond beschikbaar: je hebt de landbouwgrond van de kleine boeren die stopten met hun ondernemingen, je hebt lege militaire domeinen. Wij zouden de grond weer zuiver kunnen maken, maar we stoten helaas op het ruimtestructuurplan.'

Commune

Dus geen kin-dom in Vlaanderen? ‘We hebben contact met politici, makelaars, banken. Er is zelfs een gebied in Limburg dat in aanmerking komt voor een Vlaams familiedomeindorp.'

Een nieuwe soort commune? ‘Absoluut niet. Het gaat om autonome gezinnen die samen een dorp vormen en alles op ecologische basis realiseren, volgens de meest geavanceerde technieken. Op de aarde is er wereldwijd vijftien miljard hectare grond voor zeven miljard mensen. Dan kan je toch wel een plek vinden?'

‘Onze aarde geraakt uitgeput. Het is geen vijf voor twaalf, maar al een kwartier na twaalf. Wij hebben een mogelijk werkbaar alternatief. En ook in het Vlaamse landschap is er genoeg ruimte vrij om met natuur en medemens in contact te treden, vanuit eenvoud en essentie. En nee, dit is geen sectair gedoe. We zitten niet op onze knieën voor Anastasia. “Volgelingen” van de Ringing Cedars zijn we niet.'

‘We hebben ook nog nooit van Stijn Saelens gehoord. Hij heeft wellicht zijn verhaal, wij hebben het onze. We zien ons als pioniers en ik geloof er vast in dat het zich binnenkort in de praktijk zal tonen. Bij ons hebben Line en Jan een basisgroep klaar die in zo'n familiedorp wil stappen en daarnaast zijn er een pak sympathisanten die ondersteuning kunnen bieden.'

Zonder deadline

Jan en Line wonen in Merchtem, maar zullen ooit verhuizen naar zo'n dorp. Wanneer? Wie zal het zeggen, want een deadline is er niet voor hun Levensdorp. Wel hebben ze zich gedreven en doordacht aan de uitvoering ervan gezet. Het koppel ging vijf maand in Lammas in Wales wonen.

Line: ‘Binnenkort komt er een Anastasiadorp in Drenthe in Nederland. Wij zijn volop op zoek naar een terrein. Veel kans dat het Limburg wordt. Ook de universiteit van Diepenbeek is geïnteresseerd om de uitbouw van ons model wetenschappelijk te volgen. Ze zijn écht geboeid.'

Jan: ‘In Wales kocht een coöperatie een terrein waarop elke familie twee hectare leaset voor een periode van 999 jaar. Nu wonen er negen families. Er is een gemeenschappelijk bos en een ontmoetingscentrum dat werd gesubsidieerd. Verder bouwt elk gezin zijn huis en tuin, verwerft een eigen inkomen, heeft een eigen teelt. Wij hebben het zien groeien. En het werkt, echt waar.'

Jan: ‘We hebben veel genres van leefgemeenschappen bezocht en er soms een tijdlang verbleven. We stelden vast dat er een constant verloop is en dat die groepen op termijn niet standhouden. Er moet te veel gemeenschappelijk gedragen worden. Blijkbaar heeft de mens van vandaag eigen ruimte nodig, de mogelijkheid om een eigen pad te kunnen gaan. Het dorpmodel is in dat opzicht ideaal. Je blijft vrije mensen en toch heb je elkaar.'

‘We willen niet terug naar vroeger; we willen alleen wat vroeger goed was, koppelen aan de technieken van vandaag en een alternatief bieden voor de crisis en de chaos die de maatschappij typeren. Het is “een” antwoord, wij zeggen niet “het” antwoord.'

Line: ‘Opvallend is dat er steeds meer deuren voor ons opengaan. We hadden een tijd geleden contacten met het kabinet van minister Crevits. Er was grote bereidwilligheid om te luisteren. We onderhouden goede contacten met twee bankengroepen, waaronder Triodos. Ook zij zien mogelijkheden om ons van kapitaal te voorzien. En we hebben in de immobiliënsector goede connecties.'

Jan: ‘Kortom, we hebben een weg afgelegd. Anastasia zegt “dat het belangrijk is in dit leven jouw individuele pad te volgen en je te omringen met goede buren die gelijkaardig willen leven”.'

Huizen uit stro

Hoe realistisch is het? Dat wonen in Lammas, lukte dat een beetje? Jan: ‘We hebben staan kijken van hoe alles werkt, praktisch én intermenselijk. We zijn in huizen uit strobalen geweest toen het tot min achttien vroor, met enkel een kleine kachel als verwarming. We hebben geen kou gehad.'

‘Mensen bouwen er met natuurlijke materialen huizen met als kostenplaatje iets tussen de 3.000 en 5.000 pond (3.500 tot 6.000 euro, red.).'

‘Ieder werkt autonoom en op eigen ritme. De een vindt het belangrijker om eerst de tuin te doen, de andere familie start met het huis. Nog een andere start met een honesty shop met levensmiddelen. Een winkeldame of -heer is er niet; je neemt mee wat je nodig hebt en je laat geld in een pot achter. Iedereen werkt in vertrouwen.'

In Wales is de wetgeving anders dan hier. Daar mag je op landbouwgrond dergelijke nederzettingen bouwen. Jan: ‘Nu zal jij weer zeggen: onmogelijk in België. En dat klopt – op dit moment. Maar daar gaan we ons niet blind op staren. We kijken naar wat er wél is, onder meer die goede contacten. Wij gaan hoe dan ook voort, planmatig én geïnspireerd. We zijn geen warrige personages in geitenwollen sokken, geen naïeve wereldverbeteraars.'

Liefde voor Moedertje Aarde

Het Nederlandse Anastasiadorp staat in de startblokken. Op de website wordt aan fundraising gedaan; je kunt onder meer ‘een strobaal adopteren'. Het bouwfonds inde reeds 3.287 euro.

Ingemarie Veelo: ‘Het terrein hebben we nog niet. De gemeente Borger-Odoorn en de provincie Drenthe zijn nog volop in overleg over de toewijzing van de gronden. We gaan wel in maart van start met het bouwen van wanden uit strobalen en leem, en dat kan je sponsoren.'

'Een paar families staan klaar om in het dorp te gaan wonen. Het terrein dat we mogelijk krijgen, bestaat uit veengrond, wat niet de meest ideale grond is, maar die zuiveren we wel met aanplanting en zo. Een ander probleem is dat er mogelijk een windmolenterrein komt in de buurt, dat vinden we ook niet fijn.'

‘Dat het dorp er komt, is een uitgemaakte zaak. Het past binnen ons doel om de hele globe weer gezond te maken. We moeten echt iets doen voor Moedertje Aarde – ze weer liefde geven. En we zijn goed bezig. Dat is hartverwarmend.'

Marijke Libert

© De Standaard 2012